نیم نگاه ایران؛ شهر شیراز، با گذشتههای گرانبها و تاریخی خود، به عنوان “شهر شاعران” و “شهر ادبیات” شناخته میشود. در دامان این شهر با ارزش، یادگارهای مهمی از دورانهای مختلف تاریخی یافت میشوند. یکی از این یادگارها، باغ تخت قراچه است که به عنوان یک شاهکار تاریخی در منطقه شناخته میشود.
باغ تخت شیراز نمونه ای از باشکوه ترین باغ های ایرانی در قرن پنجم است که در شیراز و ایران، آوازه ای بس بلند دارد. این باغ با این که قرن ها از ساختش می گذرد، همانطور که استحکامش را حفظ کرده، شهرتش را نیز بر همان استواری قبل نیز حفظ کرده بوده است.
باغ تخت قراچه، متعلق به خاندان بزرگ قراچه، یکی از آثار تاریخی شهر شیراز میباشد. این باغ در ارتفاعات شمالی شهر و در دامنهٔ “کوه باباکوهی” واقع شده و از دوران هخامنشیان به وجود آمده است.
باغ تخت در شمال شیراز در بنایی ۹ طبقه و در منطقه جعفر آباد، توسط اتابک قراچه در سال ۴۸۰ هجری قمری بنا شد و به خاطر اسم سازنده اش، به «تخت قراچه» معروف گشت. بنابراین مسـلم است که باغ تخت حداقل از زمان اتابک قراچه (قرن ششم) برپا بوده است.
موقعیت ساخت این باغ به گونه ای بود که بهترین مکان برای بنای قلعه و دژی مستحکم بود، اما به مرور این جانمایی نظامی به خاطر منظره دید و آب و هوایش، تبدبل به باغی خوش نشین برای تفریح و تفرج شد.
باغ تخت شیراز، یکی از جواهرهای تاریخی شهر شیراز، گذاری تاریخی طولانی و پراز شاهکارهای فرهنگی را پشت سر گذاشته است. در قرن نهم، در دوره تیموری، این باغ با حضور زیبا و پررونق خود مورد توجه مسافران و تاریخنگاران قرار گرفت.
تیمور گورکانی، در سفر به شیراز، این باغ را به عنوان یک مکان زیبا و آباد توصیف کرده و حتی خود به ساخت یک کاخ با همین نام در نزدیکی شهر اقدام کرده است.
در دوران صفوی نیز، تاورنیه، جهانگرد فرانسوی، در سفر خود به شیراز، از باغ تخت خبر داده و زیبایی آن را تحسین کرده است.
در سال ۱۲۶۰ هجری و همزمان با سلطنت آغامحمدخان قاجار، این باغ گستردهتر گردید و عمارت جدیدی در آن بنا شد که «تخت قاجار» نام گرفت. در این دوران، باغ به شکل جدیدی طراحی شد و حمامها، استخرها، و عمارات زیبایی افزوده شدند.
بعدها، تحت فرمان ناصرالدین شاه، این باغ به ابعاد بزرگتری گسترش یافت. تغییرات زیبایی در این دوره به شکلی کاملتر ظاهر شدند و از این دوره عظمت و شکوه باغ به اوج خود رسید.
اما در دوران پهلوی دیگر از آن سرسبزی و خرمی خبری نبود و درختان میوه باغ کاملا از بین رفتند. کرتها خشک و نیمه ویران شدند و نام آن از باغ قاجاریه به “باغ تخت” تغییر یافت.
با گذر زمان، باغ تخت شیراز نه تنها یک شاهکار تاریخی بلکه شاهکاری از تغییرات و تحولات فرهنگی و هنری در ایران را به تصویر کشیده است. این باغ که از دوران تیموری تا دوره پهلوی را در خود جای داده، به عنوان یک آثار ملی ایران به یادگار مانده و به یک مقصد گردشگری برجسته تبدیل شده است. این باغ شاهی چون اریکه ای بر بالای شهر نشسته بود.
باغ تخت، باغی متشکل از سـه بـاغ، «باغ استخر» و «باغ مطبـق» و «باغ خلوت»، بـاغ بزرگ ایرانی را به یاد می آورد که در حـکـم مقدمه و میانه و مؤخره آن بودند.
از یک نظر، «باغ خلوت» معتبرترین عرصه بود، اما از نظر دیگر سه عرصه باغ رقیب هم بودند. این باغ، چون باغ های پی در پی ایرانی، مضمون «عالم اندر عالم» را ظاهر می کرد، لیکن سـه عرصه اش منسجم بود.
«شاه نشین» ، که میان «باغ خلوت» و «باغ مطبق» نشسته بود، ناظر به همه جا بود و در ترکیب با «باغ مطبق» ساختمانی بزرگ و پله پله می نمود که همه بستر را تملک می کرد.
ایوان دورویه آن گویی «عالم صغیر» همه باغ بود. « باغ مطبق» با هفت سکو هفت خانی با معانی بسیار بر پا کرد.
«باغ مطبق » فرد را به بالا و پایین و یمین و پسـار می کشاند تا تنوع بی مانندی از چشم اندازها را ببیند. «کلاه فرنگی» ها جلوه دیگری از تنـوع مناظر و نیم رخ باغ را عرضه می کردند. پرداخت «باغ مطبق»، با لطایف گوناگون و مخالف خوانی های شیرین، طرحی در پیوند بااندیشه کلی آن بود.
باغ تخت در ۲ آبان ۱۳۵۱، با شماره ثبتی ۹۳۱ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید. متاسفانه امروزه بخش کمی از این باغ بههمراه قسمتهایی از حمام باقی است و بهسختی میتوان بین آثار بهجای مانده و پیشینه شکوهمند این بنا ارتباطی برقرار کرد.اکنون باغ تخت قراچه به عنوان یک پادگان نظامی شیراز شناخته میشود. این مکان همچنان جاذبهای برای بازدیدکنندگان و گردشگران است که با شاهکارهای هنر و معماری هخامنشی آشنا میشوند.
باغ تخت قراچه از شمال با بولوار جمهوری، از جنوب با بولوار آزادی، از سمت شرق با خیابان جدید قرآن و از غرب با فلکه گاز محصور گردیده است.
دیدگاهتان را بنویسید