یادی از صادق همایونی روایتگر صدیق فرهنگ عامه فارس

نیم نگاه ایران؛ سید محی الدین حسینی ارسنجانی* / نگارنده که خود دستی در وادی نگارش و پژوهش در زمینه فرهنگ عامیانه مردم فارس دارد پس از زنده یاد استاد سید ابوالقاسم انجوی شیرازی؛ استاد صادق همایونی را پرکارترین چهره حوزه فرهنگ مردم و نام آورترین پژوهشگر حوزه تعزیه در دوره معاصر می دانم و معتقدم که زنده یاد استاد همایونی اگر تنها به کار تحقیق و بررسی تعزیه در ایران و نگارش همین یک اثر هم بسنده کرده بود، نام نامی او پاینده و بر سر زبان ها بود و شهرت و اعتبار تحقیقی و پژوهشی او به واسطه همین یک اقدام و یک کتاب “تعزیه” تالیف وی تا ابد ماندگار می  ماند.
ضمن آنکه آن فقید سعید که انسانی آرام و بیشتر اهل تفکر و عمل گرا بود تا سخنران، در اکثر حوزه های فرهنگی و ادبی تلاش های بسیار کرد.
کتاب ترانه های عامیانه فارس به تلاش وی حاصل کوشش  های بسیار او در حوزه ادبی است.
صادق همایونی در زمینه سرودن اشعار زیبا و متن  های ادبی دستی داشت و وی از این جهت گمنام مانده در حالی که شاعری قابل و ارزشمند بود.
مطالب خوب و قابل تامل به قلم این فرهیخته در دهه ۳۰ و ۴۰ و پس از آن طی ۵۰ سال تا قبل از وفات ناباورانه   اش در نشریات مختلف و متعدد تهران و شیراز از جمله یغما و وحید، سخن، بدیع، بیان، آشفته، خواندنی  ها، سپید و سیاه، اطلاعات و کیهان و پارس، خوشه، پیغام امروز و بهار ایران، خبر جنوب، عصر مردم و… منتشر می  شد. در کنار آثار و تالیفات گوناگون او نشانه هایی از بزرگی مقام و ارزش والای استاد صادق همایونی در عرصه فرهنگ و فرهنگ گستری دارد.
جوانان اهل تحقیق و علاقه مند به پژوهش در شاخه  های گوناگون فرهنگ و آداب و رسوم و سنت های شهر و دیار و استان خود باید از شیوه و روش پژوهشی همایونی سروستانی بهره مند گردند؛ زیرا وی تا کنه و اصل یک مطلب را به درستی دریافت نمی نمود لب به سخن نمی  گشود و درباره آنها تا به آگاهی و اطلاعات لازم دست پیدا نمی کرد دست به قلم نمی برد.
نخستین بار در روزنامه خبر جنوب و عصر مردم با آثار وی آشنا و در اوایل دهه هفتاد چهره مبارکشان را بارها در محافل و مجالس فرهنگی، ادبی دیده و زیارت نموده و چند باری هم با وی همکلام شدم.
او را انسانی خودساخته و صریح الهجه یافتم در حالی که تمام تلاش وی این بود تا می تواند سخنی نگوید و اما وقتی که لب به سخن می گشود دُرّ و گوهر هایی ناب بود که از لسان او بر صفحه جان می نشست و بر سفره دلها می ریخت و جان های تشنه طالب علم و آگاهی را در موضوع خاصی از فرهنگ سیراب می کرد‌.
دانشمند رحیل و فقید استاد صادق همایونی، او که نمردست و نمیرد عمر شریف خود را صادقانه در خدمت به مردم روزگار خود گذراند و با ره توشه ای سنگین از خدمات علمی و فرهنگی و مجاهدات خیرخواهانه در گره گشایی از مردم بار سفر بست و یاران تشکل فرهنگی و ادبی یکشنبه  ها را تنها گذاشت.
دوران فعالیت های قضایی و حقوقی او بر احقاق حق و ستاندن آنچه که حق محرومان و ضعیفان از گردنکشان و زورگو یان بود، مصروف شد.
یک حقوقدان عادل و وکیل مردمی و با وجدان و یک چهره محبوب در میان دوست، فامیل و آشنایان بود و البته شخصیتی مبرز و صاحب جایگاه در حوزه فرهنگی و ادبی به شمار می آمد.
افسوس که ماجماعت مرده پرستان تا زمانی که او و بزرگانی امثال او در قید حیات هستند آنها را به درستی درک نمی کنیم و قدرشان را نمی دانیم.
استاد صاحب معرفت فضل ا… همایونی برادر بزرگوار و نجیب مرحوم صادق همایونی که در فعالیت های فرهنگی و تجمیع اهل فرهنگ و ادب در کنار هم و نشر آثار برادر فقیدش از هیچ تلاش و جهد صادقانه فرو گذار نبوده و دریغ نمی کند امروز مروج و بانی نشر افکار و اندیشه های مکتوب بزرگمردی است که نه تنها متعلق به سروستان و شیراز یا فارس است بلکه او متعلق به همه ایران و بشریت پیرو آیین راستی و درستی است.
همچنین کورش کمالی سروستانی استاد دانشگاه و فارس پژوه، نویسنده و فرهنگور نامی معاصر که خدمات شایانش به اهالی فرهنگ و ادب و هنر ایران بی پایان است خواهر  زاده آن فقید سعید پا جای دایی بزرگوار خویش نهاده و راه پیموده او را همچنان می  رود و شعاع دوستداران و رهروان اهالی فقید حوزه فرهنگ فارس را گسترده تر و شمع انجمن شاعران و ادیبان و نویسندگان و پژوهشگران حوزه شیراز و فارس را سالهاست، روشن نگه   داشته و می  دارد.
در بزرگی و عظمت اقدامات پژوهشی و اهمیت و ارزش کارهای نوشتاری صادق همایونی همین بس که مجلات تخصصی عهد پهلوی چاپ تهران مقالات سودمند او را در کنار آثار و نوشتارهای بزرگانی همچون علی اصغر خان حکمت و حبیب یغمایی، سید ابوالقاسم انجوی شیرازی و… منتشر می  کردند.
بنده نمونه های فراوانی از آن مقالات و آن مجلات که قدمتی ۵۰ و ۶۰ تا ۷۰ ساله دارند را به همراه اکثر آثار چاپ اولی استاد صادق همایونی سروستانی (ره) در کتابخانه شخصی خود در شیراز دارم و از آنها بهره می  برم و با خواندن متن به متن مقالات و صفحه به صفحه کتابهایش که افزون بر بیست عنوان است، لذت می  برم.
وقت گذاشتن برای تورق آثار قلمی صادق همایونی نه تنها اتلاف وقت نیست بلکه با هر جمله و عبارت از کتاب یا مقاله های او بر دانش و آگاهی هایمان می افزاید.روحش شاد که مهربان بود و مهر گستر و بنا بر نقل قول  ها قوم خواه و اهل مراوده و همزیستی با اهالی علم و گریزان از ریا و تظاهر بود.
کسی را سراغ ندارم که بگوید آثاری از منیت و کبر و غرور در چهره تابناک این فرهنگور فقید دیده یا از او دل آزرده باشد یا او خاطر کسی را نگران کرده باشد.
سلیم النفس و انسانی با خود راحت بود و در کمک و دستگیری از اهالی قلم و راهنمایی اهالی نشر و نویسندگی دریغ نمی  کرد.
در سال  یاد رحلت او ضمن طلب آمرزش و شادی روح و روان آن به حق پیوسته و تجلیل از مقام شامخ ادبی و فرهنگی آن چهره نامدار فرهنگی امیدوارم یادمانی بزرگ و در خور شأن و شخصیت و فعالیت های زنده یاد صادق همایونی در سروستان زادگاه وی و در شیراز محل فعالیت  ها و زندگانی پر بارش برگزار و خیابان و محلی آبرومند به نام نامی او در هر دو شهر سروستان و شیراز نامگذاری گردد.
در آخر شما خوانندگان این مختصر یادداشت را به بررسی و مطالعه آثار منتشر شده از او و مروری بر مقالات وی و نوشتارهایی درباره وی که طی سالیان اخیر در سایت  های اینترنتی و صفحات مختلف روزنامه ها و مجلات کشوری و استانی درج شده توصیه می  نمایم و یادآور می  شوم که صفحات شمارگان متعدد از ویژه  نامه ادبی و فرهنگی نگاه پنجشنبه خبر جنوب و روزنامه  های عصر مردم و نیم نگاه اویل دهه هفتاد تا اواخر دهه ۹۰ مطلبی از او و نویسندگان و دوستان و علاقه مندان به وی را می  توان دید و خواند و بر شناختمان نسبت به وی خدمات و آثار او افزود. روانش شاد باد.
*پژوهشگر فرهنگ و تمدن فارس